Milieuaspecten bepalen
Het identificeren en beoordelen van milieuaspecten is een kernonderdeel van ISO 14001 . De NEN biedt de officiële normtekst en SCCM heeft aanvullende praktische richtlijnen. Zonder goed inzicht in je milieu-impact kun je geen gerichte maatregelen nemen. Op deze pagina leggen we uit hoe je dit aanpakt.
Wat is een milieuaspect?
Een milieuaspect is een element van de activiteiten, producten of diensten van je organisatie dat kan leiden tot milieu-impact. Het is de oorzaak, niet het gevolg.
Het onderscheid is belangrijk. Energieverbruik is een milieuaspect. De uitstoot van broeikasgassen die daaruit voortkomt, is de milieu-impact. Afvalproductie is een aspect, de belasting van het milieu door storten is de impact.
Door milieuaspecten te identificeren, krijg je grip op waar je milieu-impact vandaan komt. Vervolgens kun je maatregelen nemen om die impact te verminderen.
Stap 1: Breng je activiteiten in kaart
Begin met een overzicht van alle activiteiten van je organisatie. Denk breed. Niet alleen de kernactiviteiten, maar ook ondersteunende processen zoals inkoop, transport, onderhoud, en afvalbeheer.
Voor een productiebedrijf omvat dit bijvoorbeeld de ontvangst en opslag van grondstoffen, het productieproces zelf, verpakking en verzending, onderhoud van machines, schoonmaak, en kantooractiviteiten.
Voor een dienstverlener zijn de activiteiten anders, maar ze bestaan ook. Denk aan het runnen van een kantoor met computers en verlichting, het reizen naar klanten, het printen van documenten, en het uitvoeren van de dienst zelf.
Stap 2: Identificeer de milieuaspecten
Per activiteit vraag je af: welke interactie heeft dit met het milieu? Wat wordt verbruikt, uitgestoten, geloosd, of geproduceerd?
Typische categorieën van milieuaspecten zijn energieverbruik in de vorm van elektriciteit, gas, en brandstoffen. Daarnaast waterverbruik voor processen, schoonmaak, en sanitair. Grondstoffenverbruik omvat de materialen die je inkoopt en verwerkt. Emissies naar lucht kunnen komen van verbrandingsprocessen, koelinstallaties, of productie. Lozingen naar water en bodem ontstaan bij productieprocessen of schoonmaak. Afvalproductie is er in vele vormen, van papier en plastic tot gevaarlijk afval. Geluid en trillingen kunnen relevant zijn bij productie of transport. Tot slot is er de categorie transport voor het vervoer van mensen en goederen.
Vergeet ook indirecte aspecten niet. De milieu-impact van producten die je inkoopt, de impact van je product bij de klant, en de impact aan het einde van de levensduur van je product.
Je hoeft niet eindeloos te graven. Focus op aspecten die je kunt beheersen of beïnvloeden. De milieu-impact van een leverancier aan de andere kant van de wereld kun je lastig beheersen, maar je keuze om bij die leverancier te kopen wel.
Stap 3: Bepaal de significantie
Niet alle milieuaspecten zijn even belangrijk. Je beoordeelt welke significant zijn, zodat je daar je aandacht op kunt richten.
De norm schrijft niet voor welke criteria je moet gebruiken, maar gangbare criteria zijn de omvang van de milieu-impact, de frequentie waarmee het aspect optreedt, de geldende wet- en regelgeving, zorgen van belanghebbenden zoals omwonenden of klanten, en de mate waarin je het aspect kunt beheersen.
Een eenvoudige methode is om elk aspect te scoren op deze criteria, bijvoorbeeld op een schaal van 1 tot 3. Aspecten die boven een bepaalde drempel scoren, beschouw je als significant.
Voorbeeld van significantiebeoordeling
| Aspect | Omvang | Frequentie | Wetgeving | Stakeholders | Score |
|---|---|---|---|---|---|
| Energieverbruik productie | 3 | 3 | 2 | 2 | 10 |
| Afvalwater productie | 2 | 3 | 3 | 2 | 10 |
| Papierafval kantoor | 1 | 3 | 1 | 1 | 6 |
| Transport goederen | 2 | 2 | 2 | 2 | 8 |
Met een drempel van 8 zijn energieverbruik, afvalwater, en transport significant. Papierafval niet.
Stap 4: Documenteer in een register
Je legt de milieuaspecten vast in een register. Dit register bevat per aspect de omschrijving, de bijbehorende milieu-impact, de significantiebeoordeling, en voor significante aspecten de beheersmaatregelen en doelstellingen.
Het register is geen statisch document. Je werkt het bij als activiteiten veranderen, als er nieuwe inzichten zijn, of als de beoordeling wijzigt.
Voorbeelden per sector
Productiebedrijf
Bij een productiebedrijf zijn typische significante milieuaspecten het energieverbruik van machines en installaties, het verbruik van grondstoffen en verpakkingsmaterialen, de productie van productieafval en verpakkingsafval, emissies naar lucht bij verbrandingsprocessen of gebruik van oplosmiddelen, en lozingen van proceswater.
De focus ligt vaak op energie-efficiëntie, afvalreductie, en het voorkomen van emissies en lozingen.
Transportbedrijf
Bij een transportbedrijf gaat het vooral om het brandstofverbruik van voertuigen en de uitstoot van CO2 en fijnstof. Daarnaast spelen het onderhoud van voertuigen met oliegebruik en afval, en de bandenvervanging met rubberslijtage en bandenafval een rol.
Doelstellingen richten zich op zuiniger rijden, vergroening van de vloot, en optimalisatie van routes.
IT-dienstverlener
Bij een IT-dienstverlener zijn de milieuaspecten minder voor de hand liggend, maar ze bestaan wel. Denk aan het elektriciteitsverbruik van servers en kantoorapparatuur, de levensduur en afvoer van hardware als e-waste, en het zakelijk vervoer naar klanten.
Doelstellingen kunnen gaan over energiezuinige apparatuur, verlenging van de levensduur van hardware, en vermindering van zakelijke kilometers.
Bouwbedrijf
Bij een bouwbedrijf zijn de milieuaspecten divers. Het materiaalverbruik met hout, beton, staal speelt een grote rol. Daarnaast het bouwafval en de scheiding daarvan, het brandstofverbruik van bouwmaterieel en transport, geluid en stof op de bouwplaats, en het risico op bodemverontreiniging.
De focus ligt op afvalscheiding, zuinig materiaalgebruik, en het beperken van overlast.
Kopieer geen standaardlijst van internet. Milieuaspecten zijn specifiek voor jouw organisatie. Een auditor prikt er doorheen als je aspecten hebt opgeschreven die niet bij je activiteiten passen.
Omgaan met veranderingen
Je milieuaspectenanalyse is niet eenmalig. Bij veranderingen in je activiteiten, processen of producten moet je de analyse heroverwegen.
Een nieuw productieproces introduceren? Beoordeel de milieuaspecten. Verhuizen naar een andere locatie? Beoordeel opnieuw. Nieuwe wet- en regelgeving? Check of de significantiebeoordeling nog klopt.
De norm vraagt om een actueel overzicht. Plan periodieke reviews in, bijvoorbeeld jaarlijks, en doe een ad-hoc review bij belangrijke veranderingen.
Van aspecten naar doelstellingen
Significante milieuaspecten vormen de basis voor je milieudoelstellingen. Als energieverbruik significant is, stel je doelen om het te verminderen. Als afvalproductie significant is, werk je aan afvalreductie.
Niet elk significant aspect hoeft een aparte doelstelling te krijgen. Je prioriteert op basis van waar de grootste winst te behalen is, waar je de meeste invloed hebt, en wat past bij je middelen en ambities.
Veelgemaakte fouten
De meest voorkomende fout is het niet onderscheiden van aspecten en impacts. Energieverbruik is een aspect, CO2-uitstoot is de impact. De auditor let hierop.
Een andere fout is het kopiëren van standaardlijsten zonder deze aan te passen aan de eigen situatie. Elke organisatie is anders. Wat voor een productiebedrijf significant is, hoeft dat voor een dienstverlener niet te zijn.
Sommige organisaties vergeten indirecte aspecten. De milieu-impact van ingekochte producten of van je product bij de klant kan significant zijn, ook al heb je er minder directe grip op.
Tot slot wordt de significantiebeoordeling soms niet transparant vastgelegd. De auditor wil zien welke criteria je hebt gebruikt en hoe je tot je conclusies bent gekomen.
Volgende stap
Met je milieuaspecten in kaart kun je doelstellingen formuleren en maatregelen nemen. Lees verder over de eisen van de norm of ga terug naar het stappenplan.