ISO 45001 voor productiebedrijven

Productiebedrijven kennen specifieke veiligheidsrisico’s: machines met bewegende delen, intern transport, fysieke belasting, blootstelling aan stoffen. ISO 45001  biedt een raamwerk om deze risico’s systematisch te beheersen. De norm is verkrijgbaar via NEN  en certificering verloopt via de RvA . Op deze pagina bespreken we de specifieke aandachtspunten voor de maakindustrie.

Waarom ISO 45001 in de productie?

Productiebedrijven hebben van nature te maken met hogere veiligheidsrisico’s dan bijvoorbeeld kantooromgevingen. Machines kunnen beknellen, snijden of pletten. Heftrucks rijden rond. Zware lasten worden getild. Stoffen worden verwerkt die schadelijk kunnen zijn.

De consequenties van een incident zijn vaak ernstig. Een beknelling, een val, contact met een draaiend onderdeel: het kan leiden tot blijvend letsel of erger. Dit maakt systematisch veiligheidsmanagement essentieel.

ISO 45001 dwingt je om gestructureerd naar al deze risico’s te kijken. Niet ad hoc reageren op incidenten, maar proactief gevaren identificeren en beheersen. Dit leidt tot minder ongevallen, minder verzuim en lagere kosten.

Daarnaast vragen steeds meer opdrachtgevers om bewijs van veiligheidsmanagement. Grote afnemers, vooral in sectoren als automotive en aerospace, stellen eisen aan hun toeleveranciers. ISO 45001 is dan een erkend bewijs dat je veiligheid serieus neemt.

Typische gevaren in de productie

Machines en apparatuur

Machines vormen vaak de grootste risicobron. Bewegende delen kunnen beknellen, snijden, stoten of pletten. Draaiende assen, transportbanden, persen, zagen: elk type machine heeft specifieke gevaren.

De aanpak begint bij machinebeveiliging. Afschermingen, noodstops, lichtschermen en andere technische maatregelen zijn de eerste verdedigingslinie. Daarnaast zijn er procedures nodig voor veilig werken, lock-out/tag-out bij onderhoud, en training van operators.

Vergeet ook de risico’s bij storingen niet. Operators die proberen een storing op te lossen, lopen extra risico. Zorg voor duidelijke procedures en voldoende training.

Intern transport

Heftrucks, pompwagens, AGV’s: intern transport is een veelvoorkomende bron van incidenten. Aanrijdingen, beknelling tussen voertuig en constructie, vallende ladingen.

Scheiding van voetgangers en transport is cruciaal. Markeer looppaden, gebruik spiegels en waarschuwingssystemen, beperk kruisend verkeer. Zorg dat heftruckchauffeurs gecertificeerd zijn en regelmatig worden bijgeschoold.

Fysieke belasting

Tillen, duwen, trekken, repeterende bewegingen: fysieke belasting is in de productie alomtegenwoordig. De gevolgen zijn vaak sluipend: rugklachten, RSI, slijtage die pas na jaren tot uitval leidt.

Ergonomische hulpmiddelen kunnen veel voorkomen. Tilhulpen, hoogteverstelling, werkplekrotatie. Maar ook werkplekinrichting speelt een rol: kunnen materialen op werkhoogte worden aangeboden? Zijn gereedschappen binnen handbereik?

Gevaarlijke stoffen

Veel productiebedrijven werken met stoffen die schadelijk kunnen zijn. Oplosmiddelen, coatings, reinigingsmiddelen, lasdampen, stof. Blootstelling kan op korte termijn leiden tot irritatie of vergiftiging, op lange termijn tot chronische aandoeningen of kanker.

Beheersing begint bij substitutie: kun je een minder gevaarlijke stof gebruiken? Vervolgens technische maatregelen als afzuiging en afscherming. Als dat niet voldoende is: PBM’s als ademhalingsbescherming.

Check de veiligheidsinformatiebladen van alle stoffen die je gebruikt. Zorg dat medewerkers getraind zijn in de risico’s en de juiste werkwijze.

Geluid en trillingen

In veel productieomgevingen is geluid een issue. Langdurige blootstelling aan lawaai leidt tot gehoorbeschadiging. Trillingen van gereedschap of machines kunnen leiden tot witte vingers of andere aandoeningen.

Technische maatregelen hebben de voorkeur: demping, afscherming, trillingsarme gereedschappen. Als dit onvoldoende is: gehoorbescherming en beperking van blootstellingsduur.

De RI&E als basis

Elk productiebedrijf heeft een wettelijk verplichte RI&E. Dit is een goede basis voor ISO 45001, maar vraagt vaak aanvulling.

Check of je RI&E alle werkplekken en activiteiten dekt. Zijn ook niet-routinematige werkzaamheden beoordeeld, zoals onderhoud, schoonmaak en storingsherstel? Zijn psychosociale risico’s meegenomen, zoals werkdruk en ploegendienst?

ISO 45001 vraagt om een doorlopend proces, niet een momentopname. Plan periodieke updates van je risicobeoordeling en herzie na wijzigingen of incidenten.

Werknemersparticipatie in de praktijk

Werknemersparticipatie is een kerneis van ISO 45001 en juist in de productie cruciaal. Operators kennen hun machines en werkplekken. Zij zien gevaren die vanachter een bureau niet zichtbaar zijn.

Concrete invulling kan via werkoverleg met veiligheid als vast agendapunt, toolbox meetings over specifieke risico’s, betrokkenheid bij risicobeoordelingen en werkplekinspecties, meldingssystemen voor gevaarlijke situaties, en deelname aan incidentonderzoek.

Zorg dat de drempel laag is. In een productieomgeving met hoge werkdruk voelt praten over veiligheid soms als luxe. Maak duidelijk dat het serieus wordt genomen en dat input welkom is.

Specifieke aandachtspunten voor de audit

Bij een ISO 45001 audit in een productiebedrijf let de auditor op specifieke zaken.

Machinebeveiliging wordt gecontroleerd. Zijn de beveiligingen aanwezig en intact? Worden ze niet omzeild? Zijn er procedures voor veilig werken aan machines?

Procedures voor gevaarlijk werk worden doorgenomen. Lock-out/tag-out bij onderhoud, werkvergunningen voor risicovolle activiteiten, toezicht bij kritieke werkzaamheden.

Training en competenties worden geverifieerd. Zijn operators getraind voor de machines die ze bedienen? Zijn heftruckchauffeurs gecertificeerd? Is er periodieke herhaling?

Registraties worden bekeken. Incidentmeldingen, werkplekinspecties, onderhoudslogs van machines, keuringsrapporten van hulpmiddelen.

Werknemersparticipatie wordt getoetst door met medewerkers te praten. Weten zij wat het veiligheidsbeleid is? Worden zij betrokken bij risico-identificatie? Kunnen zij gevaarlijke situaties melden?

Praktisch voorbeeld

Een metaalbewerkingsbedrijf met 60 medewerkers implementeert ISO 45001. Zo pakken ze het aan:

Ze starten met een gap-analyse op basis van de bestaande RI&E. Conclusie: de RI&E is drie jaar oud en mist recente wijzigingen. Psychosociale risico’s zijn minimaal uitgewerkt. Werknemersparticipatie is beperkt tot de jaarlijkse medewerkerstevredenheidsonderzoek.

Ze updaten de RI&E in werkgroepen per afdeling. Operators lopen mee met de inventarisatie en vullen aan wat zij zien. Dit levert nieuwe inzichten op: een klemgevaar bij een transportband, ergonomische problemen bij een assemblagewerkplek, geluidshinder door een compressor.

Ze formuleren beleid en doelstellingen. Een concrete doelstelling: het aantal EHBO-behandelingen met 30% verlagen in 12 maanden. Acties: verbetering van machineafschermingen, ergonomische aanpassingen, extra training voor nieuwe medewerkers.

Ze richten werkoverleg in met veiligheid als vast punt. Elke week 10 minuten aandacht voor veiligheid: signalen van de werkvloer, stand van zaken verbeterprojecten, toolbox over een specifiek onderwerp.

Na zes maanden zijn de verbeteringen zichtbaar. Het aantal incidenten is gedaald. Medewerkers geven aan dat veiligheid meer leeft. De auditor is positief over de betrokkenheid van de werkvloer.

Combineren met ISO 9001 en ISO 14001

Productiebedrijven hebben vaak ook te maken met kwaliteitseisen en milieueisen. Het combineren van ISO 45001 met ISO 9001 en ISO 14001 in een KAM-systeem is dan logisch.

Dit past bij de realiteit van de productie. Een productiefout kan leiden tot een onveilig product. Een lekkage is zowel een veiligheids- als een milieuprobleem. Een efficiënter proces is vaak beter voor kwaliteit, veiligheid én milieu.

Volgende stap

Lees meer over gevaren identificeren en risico’s beoordelen voor een gedetailleerde aanpak, of bekijk het stappenplan om te starten met certificering.