Wat is VCA?
VCA staat voor Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers. Het is een certificeringsregeling beheerd door de SSVV die aantoont dat een bedrijf veilig werkt en dat medewerkers bewust zijn van de risico’s op de werkvloer. Certificering vindt plaats via een geaccrediteerde instantie . In Nederland en België is VCA uitgegroeid tot de standaard voor veiligheid bij aannemers en onderaannemers die werkzaamheden uitvoeren op locaties van opdrachtgevers.
De regeling is in de jaren negentig ontstaan vanuit de petrochemische industrie. Bedrijven als Shell en Esso wilden zekerheid dat de aannemers die op hun terreinen werkten, veiligheid serieus namen. Wat begon als een interne checklist, groeide uit tot een breed geaccepteerde certificering die nu wordt beheerd door de Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV) .
Waarom is VCA zo belangrijk?
In veel sectoren is VCA geen optie maar een harde eis. Als je als aannemer of technisch dienstverlener werkt op locaties van andere bedrijven, zul je vrijwel zeker met de vraag naar VCA worden geconfronteerd. Grote opdrachtgevers in de industrie, bouw, en techniek nemen geen genoegen met bedrijven die niet VCA-gecertificeerd zijn.
De reden daarvoor is simpel: veiligheid. Werkzaamheden op industriële locaties, bouwplaatsen, en technische installaties brengen risico’s met zich mee. Vallen van hoogte, beknelling, elektrocutie, blootstelling aan gevaarlijke stoffen, het zijn risico’s die dagelijks voorkomen. VCA zorgt ervoor dat bedrijven deze risico’s systematisch aanpakken en dat medewerkers weten hoe ze veilig moeten werken.
Maar VCA gaat verder dan alleen het voorkomen van ongevallen. Het gaat ook om het creëren van een veiligheidscultuur waarin iedereen, van directie tot werkvloer, veiligheid als prioriteit ziet. Een organisatie die VCA serieus neemt, heeft minder ongevallen, minder verzuim, en uiteindelijk lagere kosten.
VCA is geen wettelijke verplichting, maar de markt maakt het vaak de facto verplicht. Zonder VCA kom je bij veel opdrachtgevers simpelweg niet binnen.
De drie niveaus van VCA
VCA kent drie certificeringsniveaus voor bedrijven, elk met eigen eisen en toepassingsgebieden. Het juiste niveau hangt af van de aard van je werkzaamheden en de eisen van je opdrachtgevers.
VCA* (één ster)
VCA* is het basisniveau en richt zich op directe veiligheid op de werkvloer. Dit niveau is geschikt voor kleinere bedrijven die operationele werkzaamheden uitvoeren, zoals installateurs, schilders, of onderhoudsmonteurs.
Bij VCA* worden de operationele medewerkers en hun directe leidinggevenden beoordeeld. Hebben zij de juiste veiligheidsdiploma’s? Worden toolboxmeetings gehouden? Zijn er procedures voor het melden van incidenten? De focus ligt op de praktijk: doet het bedrijf wat nodig is om veilig te werken?
Voor veel MKB-bedrijven is VCA* voldoende. Het toont aan dat je veiligheid serieus neemt zonder de uitgebreide managementstructuur die VCA** vraagt.
VCA** (twee sterren)
VCA** gaat een stap verder en beoordeelt ook het veiligheidsmanagement van de organisatie. Naast de operationele eisen van VCA* moet je aantonen dat veiligheid is ingebed in je bedrijfsvoering.
Dit betekent onder meer dat je een veiligheidsbeleid hebt, dat de directie aantoonbaar betrokken is bij veiligheid, dat je risicoanalyses uitvoert voor je werkzaamheden, en dat je systematisch werkt aan verbetering. VCA** vraagt om documentatie, registraties, en een gestructureerde aanpak.
VCA** is gebruikelijk voor grotere bedrijven en voor bedrijven die coördinerende taken hebben op projecten. Als je andere aannemers aanstuurt of verantwoordelijk bent voor de veiligheid op een locatie, is VCA** vaak de eis.
VCA Petrochemie
VCA Petrochemie is het hoogste niveau en is specifiek ontwikkeld voor de petrochemische industrie. Dit niveau omvat alle eisen van VCA** plus aanvullende eisen die relevant zijn voor werken in een petrochemische omgeving.
De petrochemische industrie kent specifieke risico’s: werken met brandbare en explosieve stoffen, werken in besloten ruimtes, complexe vergunningensystemen, en strenge procedures voor noodgevallen. VCA Petrochemie toetst of een bedrijf is ingericht om veilig te opereren in deze veeleisende omgeving.
Dit niveau is alleen relevant als je daadwerkelijk werkzaamheden uitvoert in de petrochemie. Denk aan raffinaderijen, chemische fabrieken, en opslagterminals. De grote namen in deze sector, zoals Shell , ExxonMobil , en BASF , vragen standaard om VCA Petrochemie van hun aannemers.
VCA voor medewerkers: B-VCA en VOL-VCA
Naast de bedrijfscertificering kent VCA ook persoonlijke certificaten. Deze diploma’s tonen aan dat een individuele medewerker kennis heeft van veilig werken. Voor veel functies zijn deze diploma’s verplicht, zowel door opdrachtgevers als voor de VCA-certificering van het bedrijf zelf.
B-VCA (Basisveiligheid)
B-VCA is het basisdiploma voor operationeel medewerkers. Het examen toetst fundamentele kennis van veiligheid: herkennen van gevaren, gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, omgaan met noodsituaties, en veilig werken op hoogte en met elektriciteit.
Het B-VCA examen bestaat uit 40 meerkeuzevragen waarvan je er minimaal 28 goed moet hebben. De vragen zijn praktijkgericht en sluiten aan bij de dagelijkse risico’s op de werkvloer. Voorbereiding kan via een cursus of zelfstudie met het officiële lesmateriaal .
Het B-VCA diploma is tien jaar geldig. Daarna moet je opnieuw examen doen om het diploma te vernieuwen. Er is geen herhalingsexamen; je doet het volledige examen opnieuw.
VOL-VCA (Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden)
VOL-VCA is bedoeld voor leidinggevenden die verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van een team. Naast de basiskennis uit B-VCA toetst VOL-VCA ook kennis van risico-inventarisatie, het geven van veiligheidsinstructies, het toezicht houden op veilig werken, en het omgaan met incidenten.
Het VOL-VCA examen is uitgebreider dan B-VCA: 70 meerkeuzevragen waarvan je er minimaal 49 goed moet beantwoorden. De vragen zijn complexer en vragen om toepassing van kennis in praktijksituaties.
VOL-VCA is vaak een eis voor voormannen, werkvoorbereiders, projectleiders, en andere functies met leidinggevende taken. Ook directeuren van kleinere bedrijven doen vaak VOL-VCA om aan te tonen dat zij de veiligheid in het bedrijf kunnen waarborgen.
VIL-VCU
VIL-VCU staat voor Veiligheid voor Intercedenten en Leidinggevenden van Uitzendorganisaties. Dit diploma is specifiek voor medewerkers van uitzendbureaus die uitzendkrachten plaatsen bij VCA-gecertificeerde bedrijven.
Het examen richt zich op de specifieke verantwoordelijkheden van uitzendbureaus: het selecteren van geschikte kandidaten, het controleren van veiligheidsdiploma’s, het informeren van uitzendkrachten over risico’s, en de samenwerking met de inlener.
VCU: VCA voor uitzendbureaus
Naast VCA voor aannemers bestaat er VCU, de Veiligheid en Gezondheid Checklist Uitzendorganisaties. VCU is de variant van VCA die specifiek is ontwikkeld voor uitzendbureaus en detacheringsbedrijven die personeel uitzenden naar VCA-gecertificeerde opdrachtgevers.
De gedachte achter VCU is dat een keten zo sterk is als de zwakste schakel. Als een opdrachtgever eist dat aannemers VCA-gecertificeerd zijn, maar de uitzendkrachten die via een uitzendbureau komen geen veiligheidstraining hebben gehad, ontstaat er een gat in de veiligheidsketen.
VCU stelt eisen aan het selectieproces van uitzendkrachten, de controle op veiligheidsdiploma’s, de informatievoorziening aan uitzendkrachten, en de samenwerking met inleners en VCA-gecertificeerde bedrijven. Uitzendbureaus die VCU-gecertificeerd zijn, kunnen aantonen dat zij hun verantwoordelijkheid nemen in de veiligheidsketen.
Voor welke bedrijven is VCA relevant?
VCA is relevant voor vrijwel elk bedrijf dat fysieke werkzaamheden uitvoert op locaties van andere bedrijven. De sectoren waar VCA het meest voorkomt zijn de bouw, industrie, en technische dienstverlening, maar de reikwijdte is breder.
In de bouw is VCA gemeengoed. Hoofdaannemers eisen het van onderaannemers, en grote opdrachtgevers eisen het van alle partijen op de bouwplaats. Of je nu funderingen legt, installaties aanlegt, of afbouwwerkzaamheden doet, VCA zal vroeg of laat op je pad komen.
In de industrie is VCA vaak een harde voorwaarde. Fabrieken, productiebedrijven, en distributiebedrijven willen zeker weten dat externe partijen die op hun terrein werken de veiligheidsregels kennen en naleven. Dit geldt voor onderhoud, schoonmaak, logistiek, en alle andere diensten die ter plaatse worden uitgevoerd.
De petrochemie heeft de strengste eisen. Werken bij raffinaderijen, chemische fabrieken, of opslagterminals vereist niet alleen VCA Petrochemie, maar vaak ook aanvullende certificeringen en trainingen specifiek voor de locatie.
Technische dienstverleners zoals installatiebedrijven, elektrotechnische bedrijven, en onderhoudsbedrijven hebben vrijwel altijd VCA nodig. Hun werk brengt ze naar klantlocaties waar zij moeten voldoen aan de veiligheidseisen van de opdrachtgever.
Ook schoonmaakbedrijven, beveiligingsbedrijven, en andere facilitaire dienstverleners worden steeds vaker met VCA-eisen geconfronteerd, vooral als zij werken in industriële of logistieke omgevingen.
Twijfel je of VCA voor jouw bedrijf relevant is? Kijk naar je klantenbestand. Als je regelmatig werkt op locaties van andere bedrijven, is de kans groot dat VCA vroeg of laat gevraagd wordt.
Het verschil met ISO 45001
VCA wordt soms verward met ISO 45001, de internationale norm voor arbeidsveiligheid en gezondheid. Hoewel beide over veiligheid gaan, zijn er belangrijke verschillen.
VCA is specifiek gericht op aannemers die werken op locaties van opdrachtgevers. De checklist is praktisch en concreet: zijn de diploma’s op orde, worden toolboxen gehouden, worden incidenten gemeld? VCA is ontstaan vanuit de praktijk en is daarop gericht gebleven.
ISO 45001 is een breder managementsysteem voor arbeidsveiligheid. Het vraagt om een systematische aanpak van veiligheid en gezondheid in de hele organisatie, inclusief risicoanalyse, doelstellingen, en continue verbetering. ISO 45001 is niet specifiek gericht op aannemers en is toepasbaar op elke organisatie.
In de praktijk hebben veel bedrijven beide. VCA omdat opdrachtgevers het vragen, en ISO 45001 als onderdeel van een geïntegreerd managementsysteem samen met ISO 9001 en ISO 14001. De twee sluiten goed op elkaar aan: een bedrijf dat ISO 45001 heeft, voldoet aan veel van de managementeisen van VCA**.
Lees de uitgebreide vergelijking VCA vs. ISO 45001 voor meer details. Of bekijk het verschil met de Veiligheidsladder als je in de infra werkt.
Kosten en doorlooptijd
De kosten en doorlooptijd voor VCA-certificering hangen af van het niveau en de grootte van je bedrijf. VCA* is sneller en goedkoper dan VCA**, en een klein bedrijf is sneller gecertificeerd dan een grote organisatie.
Voor een klein bedrijf met 5-10 medewerkers kun je voor VCA* rekenen op totale kosten van €2.000 tot €5.000 en een doorlooptijd van 1-3 maanden. Voor VCA** liggen de kosten hoger, typisch €4.000 tot €10.000, en duurt het traject langer.
De jaarlijkse kosten na certificering bestaan uit de audit door de certificerende instantie en het onderhoud van het systeem. Reken op €1.500 tot €3.000 per jaar, afhankelijk van het niveau en de omvang.
Lees meer over de kosten en tijdlijn voor een gedetailleerd overzicht.
Hoe werkt de certificering?
Het VCA-certificeringstraject verloopt in grote lijnen als volgt. Je begint met het op orde brengen van de veiligheidsdiploma’s van je medewerkers. Vervolgens richt je de vereiste procedures en registraties in. Daarna volgt de audit door een geaccrediteerde certificerende instantie.
De audit bestaat uit een documentatiebeoordeling en een praktijkbeoordeling. De auditor controleert of je documentatie voldoet aan de eisen en bezoekt een of meer werklocaties om te zien hoe veiligheid in de praktijk wordt toegepast.
Bij een positief resultaat ontvang je het certificaat, dat drie jaar geldig is. Jaarlijks komt de auditor terug voor een tussentijdse audit om te controleren of je nog steeds aan de eisen voldoet.
Het stappenplan neemt je mee door het hele proces.