B-VCA en VOL-VCA: de persoonlijke veiligheidsdiploma’s

Naast de bedrijfscertificering kent VCA  ook persoonlijke diploma’s. De SSVV  beheert het diplomaregister  waarin alle geldige diploma’s staan. Deze diploma’s tonen aan dat een individuele medewerker kennis heeft van veilig werken. Voor veel functies zijn deze diploma’s verplicht, zowel door opdrachtgevers als voor de VCA-certificering van het bedrijf.

De bekendste diploma’s zijn B-VCA (Basisveiligheid VCA) en VOL-VCA (Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden). Daarnaast bestaat VIL-VCU voor medewerkers van uitzendbureaus. Dit artikel behandelt elk diploma in detail: wat het inhoudt, wie het nodig heeft, hoe je je voorbereidt, en wat het kost.

Het diplomastelsel in het kort

B-VCA: het basisdiploma

B-VCA staat voor Basisveiligheid VCA. Het is het meest voorkomende diploma en wordt verwacht van alle operationele medewerkers die risicovolle werkzaamheden uitvoeren.

Wat toetst B-VCA?

Het B-VCA examen toetst fundamentele kennis van veilig werken. De onderwerpen omvatten:

Gevaren herkennen Het herkennen van verschillende soorten gevaren op de werkplek: mechanische gevaren, elektrische gevaren, chemische gevaren, en fysieke gevaren zoals vallen, beknelling, en overbelasting.

Risico’s beoordelen Het inschatten van de ernst van risico’s en weten welke maatregelen passend zijn. Dit omvat ook de laatste-minuut-risico-analyse (LMRA): de gewoonte om voor aanvang van het werk even stil te staan bij de risico’s.

Persoonlijke beschermingsmiddelen Het kennen en correct gebruiken van PBM’s zoals veiligheidshelmen, veiligheidsbrillen, gehoorbescherming, werkhandschoenen, veiligheidsschoenen, en valbeveiliging.

Werken op hoogte Veilig werken met ladders, steigers, en hoogwerkers. De regels voor het gebruik van valbeveiliging en de risico’s van werken op hoogte.

Werken met elektriciteit De gevaren van elektriciteit en de maatregelen om elektrocutie en brand te voorkomen. Basiskennis van veilig werken aan en nabij elektrische installaties.

Gevaarlijke stoffen Het herkennen van gevaarlijke stoffen via etiketten en gevarensymbolen. De basisregels voor het werken met gevaarlijke stoffen en wat te doen bij lekkage of morsen.

Brand en explosie Brandpreventie, brandbestrijding met blusapparatuur, en wat te doen bij brand. Het herkennen van explosiegevaar en de maatregelen in ATEX-zones.

Noodprocedures Wat te doen bij noodgevallen: alarm geven, evacueren, eerste hulp verlenen, en incidenten melden.

Gezondheid en welzijn Ergonomie, tillen en dragen, en het voorkomen van werkgerelateerde gezondheidsklachten.

Het B-VCA examen

Het examen bestaat uit 40 meerkeuzevragen. Elke vraag heeft vier antwoordmogelijkheden waarvan er één correct is. Je hebt 60 minuten de tijd om het examen te maken. Om te slagen moet je minimaal 28 vragen goed beantwoorden (70%).

De vragen zijn praktijkgericht. Ze beschrijven vaak een situatie en vragen wat je moet doen of wat het risico is. Kennis alleen is niet genoeg; je moet de kennis kunnen toepassen.

Het examen is beschikbaar in meerdere talen, waaronder Nederlands, Engels, Duits, Pools, en Turks. Dit maakt het toegankelijk voor medewerkers voor wie Nederlands niet de moedertaal is.

Voorbereiding op B-VCA

Er zijn verschillende manieren om je voor te bereiden op het B-VCA examen:

Klassikale cursus Een cursus van één dag bij een opleidingsinstituut. De docent behandelt alle onderwerpen en vaak wordt er afgesloten met het examen. Dit is de meest voorkomende voorbereiding.

E-learning Online cursussen die je in eigen tempo kunt doorwerken. Handig voor medewerkers die moeite hebben om een hele dag vrij te maken. Na de e-learning doe je het examen op een examenlocatie.

Zelfstudie Studeren met het officiële cursusboek zonder cursus of e-learning. Dit vraagt meer zelfdiscipline maar is de goedkoopste optie.

Oefenexamens Ongeacht de voorbereidingsmethode is het aan te raden om oefenexamens te maken. Dit geeft inzicht in het type vragen en het tempo dat nodig is.

De meeste medewerkers die zich voorbereiden slagen voor het examen. Het slagingspercentage ligt rond de 80-90%. Wie zakt kan het examen opnieuw doen, maar moet dan opnieuw examenkosten betalen.

Wie heeft B-VCA nodig?

B-VCA is nodig voor operationele medewerkers die risicovolle werkzaamheden uitvoeren. Dit omvat onder meer:

• Monteurs en installateurs
• Bouwvakkers en afbouwers
• Lassers en metaalbewerkers
• Onderhoudsmonteurs
• Schoonmakers in industriële omgevingen
• Magazijnmedewerkers bij industriële bedrijven

Kantoormedewerkers die geen fysiek werk op locatie doen, hebben doorgaans geen B-VCA nodig. Maar zodra iemand een werklocatie met risico’s betreedt, is het diploma vereist.

VOL-VCA: het diploma voor leidinggevenden

VOL-VCA staat voor Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden. Het is bedoeld voor medewerkers die verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van een team of werklocatie.

Wat toetst VOL-VCA?

VOL-VCA omvat alle onderwerpen van B-VCA, aangevuld met leidinggevende aspecten:

Alle B-VCA onderwerpen De basiskennis van veilig werken moet aanwezig zijn. Een leidinggevende moet minimaal weten wat de medewerkers moeten weten.

Risico-inventarisatie Het uitvoeren van risico-inventarisaties en het maken van taak-risico-analyses. Het beoordelen van risico’s en het bepalen van passende maatregelen.

Veiligheidsinstructies geven Het effectief instrueren van medewerkers over veiligheid. Toolboxmeetings houden en veiligheidsbewustzijn creëren.

Toezicht houden Het houden van toezicht op veilig werken. Het signaleren en aanspreken van onveilig gedrag. Het uitvoeren van werkplekinspecties.

Incidentmanagement Het omgaan met incidenten: eerste opvang, melden, registreren, analyseren, en maatregelen nemen om herhaling te voorkomen.

Werkvergunningen Het werken met werkvergunningensystemen. Het begrijpen van de voorwaarden in vergunningen en het toezien op naleving.

Wetgeving Kennis van relevante wet- en regelgeving, met name de Arbowet  en het Arbobesluit .

Het VOL-VCA examen

Het examen bestaat uit 70 meerkeuzevragen. Je hebt 105 minuten de tijd. Om te slagen moet je minimaal 49 vragen goed beantwoorden (70%).

De vragen zijn complexer dan bij B-VCA. Naast kennisvragen zijn er veel toepassingsvragen waarbij je moet beoordelen wat de juiste actie is in een beschreven situatie. Dit vraagt om dieper begrip van de materie.

Het examen is beschikbaar in meerdere talen, maar Nederlands is de meest voorkomende.

Voorbereiding op VOL-VCA

De voorbereiding is vergelijkbaar met B-VCA, maar uitgebreider:

Klassikale cursus Meestal een tweedaagse cursus. De eerste dag behandelt de stof, de tweede dag is voor herhaling en het examen.

E-learning Online cursussen van circa 16-20 uur studielast. Na de e-learning doe je het examen op een examenlocatie.

Combinatiecursus Sommige aanbieders bieden combinatiecursussen aan waarbij je zowel de theorie online doet als een dag praktijktraining op locatie.

Wie heeft VOL-VCA nodig?

VOL-VCA is nodig voor medewerkers met leidinggevende taken op het gebied van veiligheid:

• Voormannen en ploegbazen
• Werkvoorbereiders
• Projectleiders en uitvoerders
• Opzichters
• Teamleiders
• Directeuren van kleine bedrijven

De definitie van “operationeel leidinggevende” kan discussie opleveren. Als vuistregel: wie direct leiding geeft aan medewerkers die risicovolle werkzaamheden uitvoeren, of wie verantwoordelijk is voor de veiligheid op een werklocatie, heeft VOL-VCA nodig.

Bij kleine bedrijven waar de directeur-eigenaar ook de operationele leiding heeft, is VOL-VCA voor de directeur vaak verplicht.

VIL-VCU: voor uitzendbureaus

VIL-VCU staat voor Veiligheid voor Intercedenten en Leidinggevenden in Uitzendorganisaties. Het is specifiek voor medewerkers van uitzendbureaus die uitzendkrachten plaatsen bij VCA-gecertificeerde bedrijven.

Waarom een apart diploma?

Uitzendbureaus hebben een bijzondere rol in de veiligheidsketen. Zij selecteren en detacheren medewerkers die vervolgens werken bij andere bedrijven. Als de uitzendkracht niet geschikt is voor het werk of niet op de hoogte is van de risico’s, kan dat leiden tot ongevallen.

VIL-VCU toetst of medewerkers van uitzendbureaus hun verantwoordelijkheden kennen: het selecteren van geschikte kandidaten, het controleren van veiligheidsdiploma’s, het informeren van uitzendkrachten over risico’s, en de samenwerking met de inlener.

Wat toetst VIL-VCU?

Het examen toetst specifieke kennis voor de uitzendbranche:

Veiligheid in de uitzendbranche De rol van het uitzendbureau in de veiligheidsketen en de verantwoordelijkheden van intercedenten.

Selectie van kandidaten Het beoordelen of een kandidaat geschikt is voor een bepaalde functie. Het controleren van diploma’s, certificaten, en werkervaring.

Informatievoorziening Het informeren van uitzendkrachten over de risico’s van het werk en de veiligheidseisen van de inlener.

Samenwerking met inleners Het afstemmen met inleners over veiligheidseisen en het monitoren van de werksituatie van uitzendkrachten.

Wet- en regelgeving Kennis van de relevante wet- en regelgeving voor uitzendbureaus, waaronder de WAADI  en de Arbowetgeving .

Het VIL-VCU examen

Het examen bestaat uit 60 meerkeuzevragen. Je hebt 90 minuten de tijd. Om te slagen moet je minimaal 42 vragen goed beantwoorden (70%).

Het examen is alleen beschikbaar in het Nederlands.

Wie heeft VIL-VCU nodig?

VIL-VCU is nodig voor medewerkers van uitzendbureaus die uitzendkrachten plaatsen bij VCA- of VCU-gecertificeerde bedrijven:

• Intercedenten
• Accountmanagers
• Vestigingsmanagers
• Commerciële medewerkers die klanten bedienen in VCA-sectoren

VIL-VCU is geen vereiste voor uitzendkrachten zelf. Uitzendkrachten die risicovolle werkzaamheden uitvoeren hebben B-VCA of VOL-VCA nodig, net als vaste medewerkers.

Het VCA-diplomaregister

Alle VCA-diploma’s worden geregistreerd in het centrale register van de Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV) . Dit register is openbaar en kan door iedereen worden geraadpleegd.

Waarom een register?

Het register voorkomt fraude. Opdrachtgevers kunnen controleren of iemand echt een geldig diploma heeft. Je kunt niet zomaar een diploma verzinnen of een verlopen diploma gebruiken.

Bij toegang tot industriële terreinen wordt vaak gecontroleerd of je diploma in het register staat. Geen registratie? Dan kom je er niet in.

Hoe controleer je een diploma?

Ga naar het diplomaregister op vca.nl . Je kunt zoeken op:

• Naam en geboortedatum van de persoon
• Diplomanummer

Je ziet dan of het diploma geldig is en tot wanneer.

Hoe kom je in het register?

Dit gaat automatisch. Als je slaagt voor je examen, registreert het exameninstituut je diploma in het SSVV-register. Je hoeft hier zelf niets voor te doen.

Het kan een paar dagen duren voordat je diploma zichtbaar is. Heb je haast? Vraag dan aan het exameninstituut om een voorlopig bewijs van slagen.

Praktische zaken

Waar doe je examen?

VCA-examens worden afgenomen door erkende exameninstituten. Bekende aanbieders in Nederland zijn:

• PBNA  - grote landelijke aanbieder
• Dirksen  - ook online cursussen
• SHE Academy  - gespecialiseerd in veiligheid
• ARBO Centrum  - focus op MKB
• Kiwa  - onderdeel van grote CI
• Bureau Veritas Training  - internationale aanbieder

Deze instituten bieden zowel cursussen als examens aan. Je kunt ook alleen examen doen als je je op een andere manier hebt voorbereid.

Incompany trainingen

Heb je meerdere medewerkers die examen moeten doen? Dan kan een incompany training voordeliger zijn. De docent komt naar jouw locatie en geeft de training op maat.

Voordelen:

• Geen reistijd voor je medewerkers
• Training op een moment dat jou uitkomt
• Vaak goedkoper bij grotere groepen
• Examen kan vaak direct aansluitend

Vraag offertes aan bij verschillende aanbieders. De prijzen kunnen flink verschillen.

Wat kost het?

De kosten variëren per aanbieder en per voorbereidingsmethode:

Bij grotere aantallen medewerkers kan vaak groepskorting worden bedongen. Sommige aanbieders bieden ook incompany trainingen aan waarbij de cursus op je eigen locatie wordt gegeven.

Hoe lang is het diploma geldig?

Alle VCA-diploma’s zijn tien jaar geldig. Na tien jaar moet je opnieuw examen doen om het diploma te vernieuwen. Er is geen verkort herhalingsexamen; je doet het volledige examen opnieuw.

Wat als je zakt?

Als je niet slaagt voor het examen, kun je het opnieuw doen. Je moet dan opnieuw examenkosten betalen. Er is geen wachttijd; je kunt direct een nieuwe examendatum plannen.

Analyseer wel waarom je bent gezakt. Was de voorbereiding voldoende? Waren er specifieke onderwerpen waar je moeite mee had? Extra studie voor het herexamen verhoogt de kans op slagen.

Diploma kwijt?

Als je je diploma kwijt bent, kun je een duplicaat aanvragen bij de SSVV . De SSVV beheert het centrale diplomaregister waar alle VCA-diploma’s zijn geregistreerd.

Je kunt ook je diploma controleren in het register. Opdrachtgevers kunnen hier verifiëren of een diploma geldig is.

Taalbarrières overwinnen

B-VCA en VOL-VCA examens zijn beschikbaar in meerdere talen, waaronder Nederlands, Engels, Duits, Pools, en Turks. Dit maakt de examens toegankelijk voor medewerkers voor wie Nederlands niet de moedertaal is.

Let wel: het kunnen lezen van de examenvragen is niet hetzelfde als kunnen communiceren op de werkplek. Als een medewerker het examen in het Pools doet maar op de werklocatie Nederlands moet begrijpen, kan dat tot gevaarlijke situaties leiden.

Veel opdrachtgevers stellen daarom aanvullende eisen aan taalvaardigheid. Sommigen accepteren alleen diploma’s in het Nederlands of Engels. Anderen vragen om een taaltest naast het VCA-diploma.

Meer informatie

• VCA stappenplan – De diploma’s als eerste stap
• VCA eisen – Diplomapercentages en andere eisen
• Kosten en tijdlijn – Wat kosten de diploma’s?
• VCA internationaal – Werken in het buitenland
• Actuele wijzigingen – Wat verandert er in 2025/2026?
• Veelgestelde vragen – Antwoorden op praktische vragen